Η περίπτωση της Ωραίας Κοιμωμένης

 

Της Κατερίνας Διακουμοπούλου

 

Link παρουσίασης στην Εφημερίδα Μακεδονία: http://www.makthes.gr/news/arts/132401/

 

Ο όρος εφαρμοσμένο δράμα ή εφαρμοσμένο θέατρο (applied drama/theatre) εμπεριέχει πολλές εκφάνσεις “κοινωνικής εξωστρέφειας” του θεάτρου. Δηλαδή το εφαρμοσμένο θέατρο είναι στρατευμένο ενεργά στην κοινωνική ζωή: δραματοθεραπεία (Drama Therapy), ψυχόδραμα, “Δάσκαλος σε ρόλο”, Playback Theatre (στη Θεσσαλονίκη υπάρχουν εξαιρετικές ομάδες αυτού του υπέροχου αυτοσχεδιαστικού είδους θεάτρου), κοινωνιόδραμα, δράμα στην εκπαίδευση (Drama in Education) και θέατρο στην εκπαίδευση (Theatre in Education) με εντελώς διαφορετικές τεχνικές και στόχευση, δράμα σε μονάδες υγείας (κυριολεκτικά και όχι μεταφορικά…), θέατρο ακτιβισμού, θέατρο στις φυλακές, το θέατρο “πολιτικοθεραπείας” του Μποάλ ή αλλιώς το θέατρο του καταπιεσμένου και τέλος το αγωνιστικό-προπαγανδιστικό θέατρο. Αντιλαμβάνεστε ότι συνήθως τέτοιες κοινωνικοπολιτικές θεατρικές “εφαρμογές” παρουσιάζουν “αισθητικές αδυναμίες”, διότι η θεατρική όψη θυσιάζεται στον αγώνα επίτευξης του εκάστοτε στόχου. Όλα τα προαναφερθέντα στηρίζονται συνήθως σε σχεδιασμούς των εμψυχωτών (και όχι σε γραπτό κείμενο), από τους οποίους “προκύπτουν” αυτοσχεδιαστικές σκηνές “επινοητικού” θεάτρου (devised theatre). Στη Θεσσαλονίκη έχω παρακολουθήσει αρκετές φορές μορφές εφαρμοσμένου θεάτρου και οφείλω να πω πως πάντα δεν είναι παραστάσεις ακραία σχηματοποιημένες -δηλαδή στείρα επαναλαμβανόμενες- αλλά δίνεται βαρύνουσα σημασία και στην αισθητική μορφή του εγχειρήματος. Τέτοιου είδους συγκερασμό ανίχνευσα και στην παράσταση “Ωραία Κοιμωμένη” της ομάδας Hippo στο θέατρο Vis Motrix.
Η θεατροπαιδαγωγός Καλλιόπη Φύκαρη στη διασκευή της για την “Ωραία Κοιμωμένη” συνέθεσε έμμετρους στίχους (οξύτονους εξασύλλαβους, επτασύλλαβους, οκτασύλλαβους και γενικά πολλούς ανισοσύλλαβους), ομοιοκατάληκτους, κυρίως με άτακτη τονικότητα, η οποία αποτρέπει τη μονότονη εκφορά του λόγου. Ως προς το περιεχόμενο η διασκευάστρια αφηγείται γραμμικά το παραμύθι και παράλληλα έχει συνυφάνει μία δομημένη παιδαγωγική πρόθεση, η οποία δεν είναι προϊόν ενστικτωδών και τυχαίων επιλογών, αλλά βασίζεται στις τεχνικές και τα εργαλεία του εκπαιδευτικού δράματος (η πιο έγκριτη ελληνική έκδοση για το εκπαιδευτικό δράμα, βλ. Αύρα Αυδή και Μελίνα Χατζηγεωργίου, Η τέχνη του δράματος στην εκπαίδευση-48 προτάσεις για εργαστήρια θεατρικής αγωγής, Αθήνα: Μεταίχμιο, 2007). Μετά το τέλος της οριζόντιας σκηνικής αφήγησης ακολουθεί σύντομος σχεδιασμός εκπαιδευτικού δράματος, όπου εφαρμόζονται παιγνιώδεις τεχνικές, με τις οποίες εμπλέκονται οι θεατές, ανήλικοι και ενήλικες.
Με αφορμή όλα αυτά θυμήθηκα και το έργο της Ξένιας Καλογεροπούλου “Η κοιμωμένη ξύπνησε”, όπου έπλεκε εκδοχές του παραμυθιού από τον Τζιανμπατίστα Μπαζίλε, τον Σαρλ Περό και τους αδελφούς Γκριμ. Η κοιμωμένη της Καλογεροπούλου είχε ξυπνήσει στον κόσμο των υπερπροστατευμένων παιδιών και το έργο είχε συσταθεί ως μία “περιπέτεια της ενηλικίωσης”. Η τωρινή κοιμωμένη της Καλλιόπης Φύκαρη συστήνεται επίσης ως μία ιστορία ενηλικίωσης, μία διαδρομή αυτοαντίληψης και αναζήτησης ταυτότητας της έφηβης Σουλτάνας (Ωραία Κοιμωμένη).

Η ΠΑΡΑΣΤΑΣΗ
Η εύρυθμη και πυκνή σκηνοθεσία (Hippo, δηλαδή Αλέξης Ράπτης και Φώτης Δούσος) στηρίζεται στέρεα σε τεχνικές του σωματικού θεάτρου. Οι μεταμορφώσεις των δύο ηθοποιών γίνονται μπροστά στα μάτια των θεατών ως μία “φυσική” θεατρική διαδικασία. Η πολυτοπικότητα δηλώνεται δίχως τη χρήση των εφέ “προσομοίωσης” της πραγματικότητας (ο κορεσμός από τις αμέτρητες προβολές βίντεο “ψυχαναγκαστικού” ρεαλισμού…) αλλά με απλά μέσα-σύμβολα. Τα σκηνικά αντικείμενα και τα κοστούμια (Κατερίνα Χατζοπούλου) λιτά και “ευανάγνωστα”, λειτουργούν συμβολικά και όχι ως στοιχεία ψευδαίσθησης. Από τη θεατρική σκευή ξεχώρισα την υπέροχη μάσκα της Δούκισσας Αμαλίας, κατασκευασμένη από τη Μάρθα Φωκά (σας θυμίζω πως εξίσου καταπληκτικές μάσκες είχε δημιουργήσει για τις παραστάσεις του Κακάλα “Golfo” και “Ερωφίλη”). Η κίνηση (Hippo και Χάρης Πεχλιβανίδης) είναι το κλειδί της επιτυχίας για την παράσταση ενοποιώντας όλα της τα συστατικά.
Τέλος οι δύο ηθοποιοί (Βαλεντίνα Κάντα και Γιώργος Σοφικίτης) υπηρέτησαν γενναιόδωρα τις απαιτητικές μορφοποιήσεις της σκηνοθεσίας ενσαρκώνοντας πλήθος σκηνικών τύπων. Ο Γιώργος Σοφικίτης άριστος εκτελεστής. Η Βαλεντίνα Καντά ικανότατη ηθοποιός, ευφυής διαχειρίστρια των εκφραστικών μέσων της.

ΛΙΓΕΣ ΑΝΤΙΡΡΗΣΕΙΣ
Κατ’ αρχάς διαφωνώ με ορισμένες λεκτικές επιλογές παρμένες από το ενήλικο λεξιλόγιο (π.χ. μπυρόνια). Κατά δεύτερον νομίζω πως ο σχεδιασμός εκπαιδευτικού δράματος που ακολουθεί θα μπορούσε να έχει μεγαλύτερη διάρκεια. Επίσης στο σχεδιασμό θα έπρεπε να έχει συμπεριληφθεί και μία δράση για τον αναστοχασμό (reflection) της παράστασης, για την ενσυναισθητική κατανόηση του θέματος (αντλώ από το δελτίο Τύπου: “Θέμα της παράστασης είναι η προσωπική ελευθερία και τα όριά της”). Τέλος τα τραγουδιστικά μέρη χρειάζονταν περισσότερη δουλειά.
Ωστόσο η “Ωραία Κοιμωμένη” της ομάδας Hippo είναι μία έντιμη και αξιοπρόσεκτη δουλειά στο χαώδες σύμπαν των παιδικών θεατρικών παραστάσεων στη Θεσσαλονίκη.